Ο Πεσσόα για τους Έλληνες
 |
| Φερνάντο Πεσσόα |
Πολλά
έχουν γραφεί για τους ‘Έλληνες, για την επαναλαμβανόμενα δυστυχή μοίρα τους,
την οποία συντριπτικά οι ίδιοι με πράξεις και παραλείψεις καθορίζουν. Έχει
ενδιαφέρον να «ακούσουμε» τον Φερνάντο Πεσσόα, τον διανοητή και συγγραφέα από
την Λισσαβώνα που γράφει για τους Έλληνες στην Αγωγή του Στωικού (μτφ. Βασίλη
Πουλάκου, εκδόσεις Ροές) : «Παρ’ όλα αυτά δεν θαυμάζω τους Έλληνες. Πάντα μου
έδιναν την εντύπωση, δεν θα έλεγα μιας απροκάλυπτης υποκρισίας, αλλά μιας
υπερβολικής απλότητας. Είναι παιδιά, αν συγκριθούν μαζί μας, φυσικά με όλη τη
γοητεία αλλά και με την ανεπάρκεια των παιδιών. Ακόμα και τα στοιχεία της ανωτερότητας
τους είναι από εκείνα που επιτρέπουν στα παιδιά- λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψη τη
διαφορά (…)- να κάνουν το δικό τους απέναντι στους μεγάλους. Μεγαλώνοντας,
αυξάνεται η πολυπλοκότητα τους, κάτι που δεν είναι απόλυτα προς όφελός τους. Κι
αυτό διότι έτσι χάνουν εκείνο τον αυθορμητισμό της συγκίνησης και της αίσθησης
που χαρακτηρίζει το παιδί – εκείνο τον αυθορμητισμό που κανείς δεν είχε στον
ίδιον βαθμό με τους Έλληνες. Χάνουν τον απλό και ευθύ εγωισμό, τη φρέσκια κι
ανθρώπινη φαντασία, τη διεξοδική ανάλυση των γεγονότων- όλα αυτά που διέκριναν τους
Έλληνες στη ζωή, την τέχνη και τη σκέψη».
Η ανάλυση του Πεσσόα με τις λίγες αυτές λέξεις εντυπωσιάζει με τη εύστοχη κρίση και τη διαχρονικότητα της, λαμβανομένου υπόψη ότι το κείμενο γράφτηκε γύρω στο 1930. Η προσέγγιση του Έλληνα ως παιδιού αποτελεί επιτυχή επινόηση του ποιητή από τη Λισσαβώνα. Ένα παιδί κακομαθημένο που κλαψουρίζει για να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του και που όταν συνειδητοποιεί την αποτυχία του και την κατωτερότητα του σκορπίζει δεξιά και αριστερά τις ευθύνες του. Γράφοντας σε άλλο σημείο της Αγωγής του Στωικού γενικά για τους ανθρώπους δε μπορούμε παρά να μη σκεφτούμε τον κόσμο γύρω μας και δίπλα μας : «Υπάρχει κάτι το ποταπό , το υποτιμητικό, σ αυτή τη μετάθεση των δυστυχιών μας σ’ ολόκληρο το σύμπαν. Υπάρχει κάτι το απεχθώς εγωιστικό στην υπόθεση πως όλο το σύμπαν κατά βάθος εξαρτάται από μας ή ότι είμαστε κατά κάποιον τρόπο το κέντρο, η σύνοψη ή το σύμβολο ολόκληρου του σύμπαντος».
Η ανάλυση του Πεσσόα με τις λίγες αυτές λέξεις εντυπωσιάζει με τη εύστοχη κρίση και τη διαχρονικότητα της, λαμβανομένου υπόψη ότι το κείμενο γράφτηκε γύρω στο 1930. Η προσέγγιση του Έλληνα ως παιδιού αποτελεί επιτυχή επινόηση του ποιητή από τη Λισσαβώνα. Ένα παιδί κακομαθημένο που κλαψουρίζει για να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του και που όταν συνειδητοποιεί την αποτυχία του και την κατωτερότητα του σκορπίζει δεξιά και αριστερά τις ευθύνες του. Γράφοντας σε άλλο σημείο της Αγωγής του Στωικού γενικά για τους ανθρώπους δε μπορούμε παρά να μη σκεφτούμε τον κόσμο γύρω μας και δίπλα μας : «Υπάρχει κάτι το ποταπό , το υποτιμητικό, σ αυτή τη μετάθεση των δυστυχιών μας σ’ ολόκληρο το σύμπαν. Υπάρχει κάτι το απεχθώς εγωιστικό στην υπόθεση πως όλο το σύμπαν κατά βάθος εξαρτάται από μας ή ότι είμαστε κατά κάποιον τρόπο το κέντρο, η σύνοψη ή το σύμβολο ολόκληρου του σύμπαντος».
Σχόλια