Η άσκηση της πολιτικής ως πελατειακής σχέσης
 |
| Π.Κονδύλης (1943-1998) |
«Στην Ελλάδα την εκποίηση του κράτους στο πλαίσιο του
κοινοβουλευτικού παιχνιδιού την εγκαινίασαν και την καλλιέργησαν με τρόπους
απείρως ευρηματικούς τα πολιτικά «τζάκια» με την προαστική-πατριαρχική τους νοοτροπία
και οι μέθοδοι τους έγιναν δεσμευτικές και υποδειγματικές για όλες τις ελληνικές
πολιτικές παρατάξεις μέχρι σήμερα, ανεξάρτητα από τα εκάστοτε ιδεολογικά τους πρόσημα.
Οι αναλύσεις της νεοελληνικής κοινωνίας και πολιτικής υποπίπτουν στο σφάλμα να
αποκαθιστούν ευθύγραμμες σχέσεις ανάμεσα σε «τάξεις» και σε «κόμματα»,
ερμηνεύοντας την πολιτική των κομμάτων ως έκφραση λίγο πολύ συγκροτημένων
κοινωνικών τάσεων και ρευμάτων. Όμως κάτι τέτοιο συνιστά υπερβολή ακόμη και για
χώρες με κοινωνίες αδρομερείς, μέσα στις οποίες διαφαίνονται με σαφήνεια οι
ταξικοί πόλοι των συλλογικών συσπειρώσεων. Σε καμιά περίπτωση και πολύ
περισσότερο στην περίπτωση την ελληνική δεν πρέπει να παραβλέπεται η εκτεταμένη
αυτονομία του πολιτικού-κομματικού παιχνιδιού ως πελατειακής σχέσης μεταξύ
πολιτικού και ψηφοφόρου, κατά την οποία ο μεν ψηφοφόρος παρέχει υποστήριξη
προσδοκώντας προστασία, ενώ ο πολιτικός εκποιεί το κράτος στους ψηφοφόρους με
αντάλλαγμα να το κατέχει ο ίδιος, δηλαδή να θεμελιώνει την ισχύ του στη
δυνατότητα να διανέμει – αυτός κι όχι κάποιος άλλος- προσοδοφόρες θέσεις και
αξιώματα.
Τούτη η αυτονομία του πολιτικού-κομματικού παιχνιδιού κάνει κατά κανόνα δευτερεύουσες ή και απλώς προσχηματικές τις «ιδεολογικές» κτλ. αντιθέσεις, ήτοι τις λεγόμενες αντιθέσεις των «αρχών». Στο ιδεολογικό φάσμα ένας πολιτικός καταλαμβάνει ορισμένη θέση γιατί όλες οι υπόλοιπες είναι κατειλημμένες και είναι πρόθυμος, αν το κρίνει συμφέρον, να εγκαταλείψει τη θέση που κατέβαλε αρχικά, αν κενωθεί κάποια άλλη. Μονάχα σ’ αυτήν την προοπτική μπορεί να εξηγηθεί ικανοποιητικά το χαρακτηριστικό για τη νεοελληνική πολιτική φαινόμενο της συνεχούς μετατόπισης πολιτικών σε διάφορες θέσεις του παραπάνω φάσματος. Πολύ λιγότερο μετατοπίστηκε η συγκεκριμένη πολιτική πράξη, δηλαδή η άσκηση της πολιτικής ως πελατειακής σχέσης. Η διόγκωση του κρατικού μηχανισμού για σκοπούς κομματικού οφέλους υπήρξε εξ’ ίσου έργο των «δεξιών» όσο και των «φιλελεύθερων» ή «δημοκρατικών» κομμάτων, όλα τα ελληνικά κόμματα υπήρξαν δηλαδή, με αυτήν την πολύ χειροπιαστή έννοια, κόμματα κρατιστικά, ανεξάρτητα απ’ το πώς αντιμετώπιζαν το κράτος στο επίπεδο των προγραμματικών τους αρχών». (Παναγιώτης Κονδύλης: Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού,1991)
Τούτη η αυτονομία του πολιτικού-κομματικού παιχνιδιού κάνει κατά κανόνα δευτερεύουσες ή και απλώς προσχηματικές τις «ιδεολογικές» κτλ. αντιθέσεις, ήτοι τις λεγόμενες αντιθέσεις των «αρχών». Στο ιδεολογικό φάσμα ένας πολιτικός καταλαμβάνει ορισμένη θέση γιατί όλες οι υπόλοιπες είναι κατειλημμένες και είναι πρόθυμος, αν το κρίνει συμφέρον, να εγκαταλείψει τη θέση που κατέβαλε αρχικά, αν κενωθεί κάποια άλλη. Μονάχα σ’ αυτήν την προοπτική μπορεί να εξηγηθεί ικανοποιητικά το χαρακτηριστικό για τη νεοελληνική πολιτική φαινόμενο της συνεχούς μετατόπισης πολιτικών σε διάφορες θέσεις του παραπάνω φάσματος. Πολύ λιγότερο μετατοπίστηκε η συγκεκριμένη πολιτική πράξη, δηλαδή η άσκηση της πολιτικής ως πελατειακής σχέσης. Η διόγκωση του κρατικού μηχανισμού για σκοπούς κομματικού οφέλους υπήρξε εξ’ ίσου έργο των «δεξιών» όσο και των «φιλελεύθερων» ή «δημοκρατικών» κομμάτων, όλα τα ελληνικά κόμματα υπήρξαν δηλαδή, με αυτήν την πολύ χειροπιαστή έννοια, κόμματα κρατιστικά, ανεξάρτητα απ’ το πώς αντιμετώπιζαν το κράτος στο επίπεδο των προγραμματικών τους αρχών». (Παναγιώτης Κονδύλης: Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού,1991)
Σχόλια