Το Ρίζωμα
"Όταν γεννιέται τό βρέφος εγκαταλείπει τήν ασφάλεια τής
μήτρας, τήν κατάσταση όπου αποτελούσε ακόμα μέρος τής φύσης - κι όπου ζούσε
διαμέσου του σώματος τής μητέρας του. Τή στιγμή τής γέννησης είναι ακόμα
συμβιωτικά προσκολλημένο στή μάνα, κι ακόμα καί μετά τή γέννηση παραμένει, όπως
καί τά περισσότερα άλλα ζώα. Όσο πιό απόλυτος είναι ό αποχωρισμός, τόσο
μεγαλύτερη ανάγκη νιώθει ν’ αντικαταστήσει τίς αρχικές βιολογικές ρίζες από
νέες. Ωστόσο απομένει ακόμα μιά βαθιά λαχτάρα νά μήν αποκοπούν οί πρωταρχικοί
δεσμοί, ή νά βρεθεί μιά νέα κατάσταση απόλυτης προστασίας καί ασφάλειας, νά
ξαναγυρίσει στό χαμένο παράδεισο. Όμως ό δρόμος γιά τόν παράδεισο είναι φραγμένος από τή
βιολογική - καί ιδιαίτερα άπό τή νευροφυσιολογική - υφή τού ανθρώπου. Μιά μόνο
λύση υπάρχει: ή νά επιμείνει σ’ αυτή τή λαχτάρα του νά γυρίσει πίσω, καί νά
πληρώσει μέ τή συμβολική του εξάρτηση από τή μητέρα (καί άπό συμβολικά
υποκατάστατα όπως
τό χώμα, ή φύση, ό θεός, τό έθνος, ή γραφειοκρατία), ή νά προχωρήσει καί νά βρει καινούργιες ρίζες μέσα στόν κόσμο τών δικών του προσπαθειών, δοκιμάζοντας τήν αδερφοσύνη τού ανθρώπου καί ελευθερώνοντας τόν εαυτό του από τή δύναμη τού παρελθόντος. Ό άνθρωπος, έχοντας επίγνωση αυτού τού αποχωρισμού, χρειάζεται νά βρει καινούργιους δεσμούς με τό συνάνθρωπό του. Ή ίδια του ή πνευματική ισορροπία εξαρτιέται απ’ αύτούς. Δίχως ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς μέ τόν κόσμο θά υπέφερε από άκρα εγκατάλειψη καί απώλεια. Μπορεί όμως νά συνδεθεί μέ τούς άλλους, μέ διάφορους καί ξεχωριστούς τρόπους. Μπορεί ν’ αγαπάει άλλους ανθρώπους, πράγμα πού απαιτεί τήν παρουσία τής ανεξαρτησίας καί τής παραγωγικότητας ή, άν ή αίσθησή του γιά τήν ελευθερία δέν είναι αναπτυγμένη, μπορεί νά συνδεθεί μέ άλλους συμβιωτικά - δηλαδή μέ τό νά γίνει μέρος τους ή νά τούς κάνει μέρος τού εαυτού του. Σ’ αύτή τή συμβιωτική σχέση προσπαθεί νά πετύχει ή τόν έλεγχο των άλλων από τόν ίδιο (σαδισμός) ή τόν έλεγχό του από άλλους (μαζοχισμός). Άν δε μπορεί νά διαλέξει ούτε τόν ένα ούτε τόν άλλο τρόπο αγάπης αλλά ούτε καί τή συμβίωση, μπορεί νά λύσει τό πρόβλημα δημιουργώντας μιά σχέση αποκλειστικά μέ τόν έαυτό του (ναρκισσισμός)· τότε αυτός γίνεται ό κόσμος κι αγαπάει τόν κόσμο «αγαπώντας» τόν έαυτό του. Κι αύτή είναι μιά αρκετά συχνή μορφή αντιμετώπισης τής ανάγκης τής σχέσης (πού συνήθως ανακατεύεται μέ τό σαδισμό), αλλά είναι κι επικίνδυνη στήν ακραία μορφή της οδηγεί σέ μερικές μορφές τρέλας. Μιά τελευταία καί κακοήθης μορφή επίλυσης τού προβλήματος (πού συνήθως ανακατεύεται μέ τόν υπερβολικό ναρκισσισμό) είναι ό πόθος γιά καταστροφή τών άλλων. Άν δέν υπάρχει κανείς έξω από μένα, δέ χρειάζεται νά φοβάμαι τούς άλλους ούτε καί νά σχετίζομαι μαζί τους. Καταστρέφοντας τόν κόσμο λυτρώνομαι καί δέ συντρίβομαι άπ’ αυτόν". Ή Ανατομία τής Ανθρώπινης Καταστροφικότητας, Εριχ Φρομ, Μετάφραση Τζένη Μαστοράκη, Έκδόσεις Μπουκουμάνη
τό χώμα, ή φύση, ό θεός, τό έθνος, ή γραφειοκρατία), ή νά προχωρήσει καί νά βρει καινούργιες ρίζες μέσα στόν κόσμο τών δικών του προσπαθειών, δοκιμάζοντας τήν αδερφοσύνη τού ανθρώπου καί ελευθερώνοντας τόν εαυτό του από τή δύναμη τού παρελθόντος. Ό άνθρωπος, έχοντας επίγνωση αυτού τού αποχωρισμού, χρειάζεται νά βρει καινούργιους δεσμούς με τό συνάνθρωπό του. Ή ίδια του ή πνευματική ισορροπία εξαρτιέται απ’ αύτούς. Δίχως ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς μέ τόν κόσμο θά υπέφερε από άκρα εγκατάλειψη καί απώλεια. Μπορεί όμως νά συνδεθεί μέ τούς άλλους, μέ διάφορους καί ξεχωριστούς τρόπους. Μπορεί ν’ αγαπάει άλλους ανθρώπους, πράγμα πού απαιτεί τήν παρουσία τής ανεξαρτησίας καί τής παραγωγικότητας ή, άν ή αίσθησή του γιά τήν ελευθερία δέν είναι αναπτυγμένη, μπορεί νά συνδεθεί μέ άλλους συμβιωτικά - δηλαδή μέ τό νά γίνει μέρος τους ή νά τούς κάνει μέρος τού εαυτού του. Σ’ αύτή τή συμβιωτική σχέση προσπαθεί νά πετύχει ή τόν έλεγχο των άλλων από τόν ίδιο (σαδισμός) ή τόν έλεγχό του από άλλους (μαζοχισμός). Άν δε μπορεί νά διαλέξει ούτε τόν ένα ούτε τόν άλλο τρόπο αγάπης αλλά ούτε καί τή συμβίωση, μπορεί νά λύσει τό πρόβλημα δημιουργώντας μιά σχέση αποκλειστικά μέ τόν έαυτό του (ναρκισσισμός)· τότε αυτός γίνεται ό κόσμος κι αγαπάει τόν κόσμο «αγαπώντας» τόν έαυτό του. Κι αύτή είναι μιά αρκετά συχνή μορφή αντιμετώπισης τής ανάγκης τής σχέσης (πού συνήθως ανακατεύεται μέ τό σαδισμό), αλλά είναι κι επικίνδυνη στήν ακραία μορφή της οδηγεί σέ μερικές μορφές τρέλας. Μιά τελευταία καί κακοήθης μορφή επίλυσης τού προβλήματος (πού συνήθως ανακατεύεται μέ τόν υπερβολικό ναρκισσισμό) είναι ό πόθος γιά καταστροφή τών άλλων. Άν δέν υπάρχει κανείς έξω από μένα, δέ χρειάζεται νά φοβάμαι τούς άλλους ούτε καί νά σχετίζομαι μαζί τους. Καταστρέφοντας τόν κόσμο λυτρώνομαι καί δέ συντρίβομαι άπ’ αυτόν". Ή Ανατομία τής Ανθρώπινης Καταστροφικότητας, Εριχ Φρομ, Μετάφραση Τζένη Μαστοράκη, Έκδόσεις Μπουκουμάνη
Σχόλια